Een groot deel van Nederland ligt onder de zeespiegel, waar water haar weg naar de zee vindt via de vele grote rivieren. Dit maakt Nederland een typisch deltagebied. Door het vele water en de lage ligging is Nederland kwetsbaar voor overstromingen. In de Zuidwestelijke Nederlandse Delta monden daarbij drie Europees belangrijke rivieren uit in de zee: de Rijn, de Maas en de Schelde. Delta’s zijn aantrekkelijke plekken om te wonen en dit heeft geleid tot veel menselijke activiteiten. De Zuidwestelijke Nederlandse Delta (Deltawateren en de Voordelta) bevat tegelijkertijd natuurwaarden die zeldzaam in Europa zijn, kent een grote soortenrijkdom en biedt een habitat aan grote aantallen van bepaalde soorten (333603 (wur.nl)).

Een zware noordwesterstorm in 1953, in combinatie met springtij, zorgde ervoor dat grote delen van de Zuidwestelijke Nederlandse Delta overstroomden. De Watersnoodramp is de grootste Nederlandse natuurramp van de 20e eeuw met grote gevolgen voor de maatschappij. Na de ramp brachten de Deltawerken de waterveiligheid in dit gebied weer op orde. De Deltawerken in Nederland zijn gebouwd om Nederland te beschermen tegen hoogwater vanuit de Noordzee (Bron: De Deltawerken (rijkswaterstaat.nl)). De dammen en stormvloedkeringen hebben de kustlijn sterk verkort en de dynamiek van zee en rivier, en zoet en zout water is beperkt. Hierdoor zijn verschillende waterbekkens ontstaan: zoet en zout, met en zonder getij. Het gebied kent een aantal complexe opgaven op het gebied van veiligheid, zoetwater en ruimtelijke inrichting. Deze opgaven zijn deels het gevolg van klimaatverandering. Daarom is voor dit gebied een voorkeursstrategie opgesteld binnen het nationaal Deltaprogramma (Bron: Zuidwestelijke Delta | Gebieden | Deltaprogramma). De Zuidwestelijke Nederlandse Delta heeft de ambitie om in 2050 een klimaatbestendige regio te zijn. Speciale thema’s zijn waterveiligheid, zoetwater, ecologie en waterkwaliteit en ruimtelijke adaptatie.

De Zuidwestelijke Nederlandse Delta in Nederland is een groot gebied van getijdenwateren met slikken, eilandjes, zandduinen en natte weilanden. Het gebied speelt een belangrijke rol bij het beperken van overstromingen. De Oosterschelde is een belangrijk gebied voor vogels die op de wadplaten foerageren op de aanwezige schelpdieren (kokkels). Het is ook een belangrijk gebied voor de schelpdierenteelt (mosselen en oesters), die afhankelijk is van voldoende voedsel (algen) in de waterkolom. De Zuidwestelijke Nederlandse Delta maakt deel uit van het Schelde-estuarium.

De Deltawerken hebben ook nieuwe problemen veroorzaakt: erosie van buitendijkse gebieden en problemen met de water- en bodemkwaliteit. De bodem van het Grevelingenmeer is in de diepere delen zuurstofloos door te weinig doorstroming. Door erosie gaat steeds zand verloren van de zandplaten in de Oosterschelde (‘zandhonger’ van de geulen).

In 1986 werd de Oosterschelde afgesloten van de zee door een stormvloedkering, waardoor getijdenwerking nog steeds tot op zekere hoogte mogelijk is. Als gevolg van de getijdenstromingen vinden er erosie- en sedimentatieprocessen plaats die resulteren in een wisselend patroon van schorren, slikken en platen (het intergetijdengebied), ondiep water en diepe getijdengeulen. In de monding van de Oosterschelde bevinden zich de diepste stroomgeulen, die plaatselijk een diepte van 45 meter bereiken. Tussen deze stroomgeulen en in het gebied ten oosten van de Zeelandbrug bevinden zich uitgestrekte gebieden met ondiep water met zandbanken. In het oosten en noorden van het gebied komen grote stukken wad voor. Binnendijks liggen in het gebied langs de kust een groot aantal inlagen (het gebied tussen de buitendijk en de binnendijk wordt inlaag genoemd; Inlagen en karrenvelden – Zeeuwse Ankers) en kreekrestanten. Deze gebieden bestaan voornamelijk uit natte graslanden en open water. Het water, het intergetijdengebied en de binnendijkse gebieden vormen samen het leefgebied voor de rijke flora en fauna van het gebied. De grote variatie aan milieutypen in het gebied gaat gepaard met een grote diversiteit aan dier- en plantensoorten. Deze variatie in milieutypen wordt bepaald door factoren als getijden, stromingen, watertemperatuur, hoogte, waterkwaliteit en sedimentsamenstelling.

De Westerschelde is een waterweg die in open verbinding staat met de Noordzee en de Schelde. De Westerschelde is een belangrijke verbinding tussen Antwerpen en de Noordzee, één van de drukst bevaren waterwegen ter wereld met grote getijdenverschillen. Er zijn ook veel zandbanken. Aan de Westerschelde zijn Vlissingen, Terneuzen en Antwerpen belangrijke vestigingsplaatsen voor de chemische, metaal- en elektrotechnische industrie. De Westerschelde is ook een belangrijke transportader voor het achterland, zowel voor zeevaart als binnenvaart. Er zijn ook belangrijke locaties voor de pleziervaart.

Voor het gebied wordt onderzoek gedaan om de regio klimaatrobuust in te richten. In de context van het Gebiedsoverleg Zuidwestelijke Nederlandse Delta is daarom om een Integrale Kennisagenda opgezet om kennisvragen in het gebied samen te brengen (Kennisagenda – Zuidwestelijke Delta (zwdelta.nl)). Het onlangs opgerichte Delta Climate Center in Vlissingen start met onderwijs en onderzoek op het gebied van water- en energiebeheer en nieuwe vormen van voedselvoorziening. Het DCC richt zich op het creëren van duurzame, klimaatbestendige en welvarende delta’s. In het DCC werken de volgende instellingen samen: Scalda, HZ University of Applied Sciences, University College Roosevelt, NIOZ Zeeonderzoek, Universiteit Utrecht en Wageningen University and Research.